در سال‌های اخیر، مهندسان سازه به طور معمول از مقدار ثابت ۱.۵ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع برای محاسبات خود استفاده می‌کردند، بدون در نظر گرفتن شرایط خاص هر پروژه یا توصیه‌های فنی موجود. اما با تلاش متخصصان و برگزاری آموزش‌های لازم توسط نظام مهندسی استان‌ها، اهمیت دقیق بودن این محاسبات به خوبی درک شد.
چالش‌های مرتبط با کمبود شرکت‌های آزمایشگاهی
با وجود افزایش آگاهی، در شهرهای بزرگ به دلیل کمبود شرکت‌های دارای صلاحیت برای انجام خدمات آزمایشگاهی ژئوتکنیک، همچنان محاسباتی که در فاصله چند صد متری از محل ساختگاه انجام می‌شد، مورد تأیید قرار می‌گرفت. در مواردی نیز پیشنهاد شده بود که با استفاده از نقشه‌های پهنه‌بندی شهری، از انجام مطالعات ژئوتکنیک دقیق صرف نظر شود تا پروسه صدور پروانه ساختمانی سریع‌تر و هزینه‌ها کاهش یابد.
خطرات استفاده از نقشه‌های پهنه‌بندی ژئوتکنیک
چنین رویکردهایی نه تنها با آیین‌نامه‌های ملی ساختمان در تضاد است، بلکه برای کارشناسان با تجربه نیز واضح است که در شهری مثل اصفهان با شرایط زمین‌شناسی خاص مانند:
- آبرفت‌های رودخانه‌ای
- شیل و شیست‌های درزه‌دار
- انواع خاک‌های رس با ویژگی‌های متفاوت
- و وجود تعداد زیادی کارخانه‌های آجر که در سالیان متمادی خاک یکدست و متراکم را برداشت کرده‌اند، نمی‌توان یک مطالعه ژئوتکنیکی را به مناطق همجوار تعمیم داد.
اهمیت مطالعات دقیق برای هر ساختگاه
هر ساختگاه ساختمانی دارای شرایط خاص خود است که شامل عواملی همچون ارتفاع سازه، عمق گودبرداری، نوع و عرض پی می‌باشد. همچنین وجود چاه‌های قدیمی و تونل‌های مترو، هر پروژه را منحصربه‌فرد کرده و استفاده از داده‌های عمومی در چنین شرایطی می‌تواند خطرناک باشد.
اقدامات اخیر برای رعایت دقیق مقررات ملی ساختمان
خوشبختانه، این موضوع مورد توجه مراجع قانونی و اجرایی مانند اداره کل راه و شهرسازی قرار گرفته و اخیراً اقدامات مؤثری برای الزام رعایت مقررات ملی ساختمان صورت پذیرفته است. در همین راستا، پیشنهاد می‌گردد تمام عوامل مرتبط، از جمله نهادهای نظارتی و اجرایی، تنها بر اساس مقررات ملی ساختمان عمل کنند و از اعمال تفسیرهای شخصی و سلایق فردی پرهیز نمایند.
نتیجه‌گیری
رعایت دقیق آیین‌نامه‌های ملی ساختمان در انجام مطالعات ژئوتکنیکی و محاسبات سازه‌ای اهمیت بسیاری دارد. هرگونه سهل‌انگاری یا تعمیم داده‌های یک منطقه به مناطق همجوار می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. از این رو، توصیه می‌شود تمام فعالان این حوزه با دقت بالا و با تکیه بر مطالعات دقیق، ایمنی و کیفیت ساخت‌وساز را تضمین کنند.